پیوست مغفول مانده در پیاده روی اربعین

همایون سلحشور فرد، کارشناس بهداشت محیط و کارشناس ارشد آموزش بهداشت و ارتقای سلامت

 

آیین پیاده روری اربعین که چندین سال است حسابی رونق گرفته و مورد استقبال خیل عظیم مشتاقان سالار شهیدان و آزادگان جهان، حضرت امام حسین (علیه السلام) قرار گرفته است. اما در این قبیل تجمعات انبوه ملاحظات فراوانی وجود دارد که متولیان امور باید به آن توجه کنند.

در این خصوص توصیه های فراوانی در حوزه های مختلف از سوی متخصصان و سازمان های مختلف مطرح می شود و محتوای آموزشی در قالب های مختلف تدوین و منتشر می شود.

از جمله در زمینه امور بهداشتی و پیشگیری از بیماری ها و حوادث، توصیه های فراوانی وجود دارد اما گویا مسأله محیط زیست و مدیریت پسماند تا حدودی مغفول مانده است و آنطور که شاید و باید به آن پرداخته نمی شود.

سال گذشته که توصیه ها در خصوص این رویداد مهم را دنبال می کردم فقط یک مورد دیدم که یک فعال محیط زیست در یک برنامه تلویزیونی عنوان کرد: «بیشتر از 95-90 در صد این ظروف یک بار مصرف اصلاٌ قابل بازیافت نیستند، تجزیه هم نمی شوند و متأسفانه مجبور هستند آن ها را در خندقی کنار جاده نجف تا کربلا دفن کنند و چه الودگی های بسیار زیادی که این ظروف می توانند ایجاد کنند، چه از لحاظ سلامتی برای خود زائران از این جهت که وقتی چای داغ داخل این ظروف ریخته می شود، مواد سمی از این ظروف وارد چای می شود که برای سلامتی خطرناک است و در زمین نیز پس از سال ها تجزیه می شوند به ذرات ریز میکروپلاستیک و ذرات وارد هوا و آب و خاک می شوند و تمام زمین را آلوده می کنند» و سپس در ادامه راهکارهای ساده ای را از قبیل به همراه داشتن ظرف های کوچک درب دار برای صرف غذا و قمقمه و لیوان شخصی برای صرف نوشیدنی ها را مطرح نمود. (*)

جا داشت این توصیه مهم بیشتر مورد توجه قرار می گرفت و در قالب پیام های آموزشی به طور مکرر تکرار می شد و به سمع و نظر زائران عزیز عتبات رسانده می شد که اگر از ایران حداقل ۲ میلیون زائر داشته باشیم که در طول 6 روز این سفر حداقل روزی ۳ بار به نوشیدنی داغ یا سرد احتیاج پیدا می کنند، تنها در صورت استفاده از لیوان شخصی، از تولید ۳۶ میلیون پسماند لیوان یکبار مصرف جلوگیری می شود و اگر کلیه حدود 20 میلیون زائر از نقاط مختلف جهان چنین کنند نیز این رقم به کاهش ۳۶۰ میلیون پسماند حاصل از لیوان یک بار مصرف می انجامد.

آب معدنی صلوات ندارد، استغفار دارد

در حاشیه توزیع بی‌رویه بطری‌های آب صلواتی در مراسم سالگرد رحلت امام خمینی (ره)

همایون سلحشور فرد، کارشناس بهداشت محیط و کارشناس ارشد آموزش بهداشت و ارتقای سلامت

در مراسم سی و پنجمین سالگرد ارتحال امام خمینی (ره) همین که از مترو وارد فضای اطراف حرم شدم، اولین صحنه ای که به چشمم خورد، کامیون حمل آب معدنی صلواتی بود و پس از آن در گوشه و کنار صحنه هایی از آثار این بطری های ویرانگر محیط زیست دیدم که باید بابت اتخاذ چنین روشی برای تأمین آب شرب، استغفار کرد.

فناوری منحوسی که نیاز کاذب ایجاد کند، الگوی مصرف غلطی را رواج دهد، سبکزندگی مسرفانه‌ای را رقم بزند، زحمت رفتگران را زیاد کند، مدیریت پسماند را به چالش بکشد و با افزایش حجم زباله‌های پلاستیکی دیر تجزیه پذیر به محیط زیست آسیب وارد کند، زندگی جانداران را در مخاطره قرار دهد و در درازمدت باعث افزایش بیماری سرطان شود، صلوات ندارد !

نمی‌توان صلوات فرستاد و بطری‌های آب را نیم‌خورده در هر گوشه و کناری رها کرد و زحمت و دردسر رفتگران را افزایش داد.

نمی‌توان صلوات فرستاد و منظره‌های ناپسندی را از اسراف و آسیب به محیط زیست در حرم امامی که نسبت به این امور حساسیت و مراقبت دقیق داشت، به نمایش گذاشت.

نمی‌توان صلوات فرستاد و چنان حجم زباله‌های پلاستیکی را افزایش داد که سطل‌های موجود کفایت نکند و همه در کمتر زمانی سر ریز شوند.

آب چاه یا آب معدنی؟

نکاتی درباره آب سالم/ 11

همایون سلحشور فرد، کارشناس بهداشت محیط و کارشناس ارشد آموزش بهداشت و ارتقای سلامت

یک مدیر آزمایشگاه کنترل کیفی در مصاحبه با برنامه تلویزیونی «بی واسطه» با اجرای محمد دلاوری، سخنانی درباره کیفیت برخی محصولات غذایی و آب‌های بطری شده مطرح کرده که در اغلب رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی با تیتر «آب چاه بخورید ولی آب معدنی نخورید» منعکس شده است.

مدیرکل آزمایشگاه‌های مرجع سازمان غذا و دارو در واکنش به این اظهارات، ابتدا درباره برخی مضرّات آب چاه می‌گوید: «آب چاه‌ها ممکن است آلودگی‌های زیادی داشته باشند که ممکن است به دلیل نزدیکی به مناطق مسکونی، کشاورزی، مراکز صنعتی و منابع دیگر آب‌های زیرزمینی متصل آلودگی به ترکیبات آلی، نیترات و سولفات داشته باشد.»

سپس در ادامه اینچنین از آب‌های بطری شده رفع اتهام می‌کند: «در تولید و عرضه آب‌های بسته بندی، فرآیند‌های صنعتی رعایت شده و مجوز‌های لازم پس از بررسی‌ها و آزمایشات متعدد اخذ می‌شود. هر محصول یک شرایط نگهداری دارد که توسط تولید کننده در بسته بندی محصول، اعلام می‌شود که مصرف کننده، فروشنده و توزیع کننده ملزم به رعایت الزامات انبارداری، حمل و نقل و نگهداری هستند».

اما برای نقد سخنان کسی، ابتدا باید آن سخنان را به دور از جو رسانه‌ای با دقت بررسی کرد.

قرآن کاغذی یا موبایلی؟

۴ دلیل ارجحیت نسخه‌های کاغذی برای قرائت قرآن، دعا و هر نوع مطالعه دیگر

همایون سلحشور فرد، کارشناس ارشد آموزش بهداشت و ارتقای سلامت

ماه مبارک رمضان فرصتی برای انس بیشتر با قرآن کریم و مناجات با پرودگار است که امسال این فرصت با فرا رسیدن ایام تعطیلات نوروزی بیشتر فراهم است.

شاید برخی ترجیح دهند به جای استفاده از کتاب قرآن و ادعیه به خصوص در مواردی که بیرون از منزل هستند، از نسخه‌های الکترونیکی در تلفن همراه خود استفاده کنند.

اما چند دلیل برای ارجحیت استفاده از نسخه‌های کاغذی و کتاب‌ها و کتابچه‌های جیبی همراه وجود دارد که در ادامه به بررسی این دلائل می‌پردازیم:

ضرورت دفاع نظامی از بیمارستان ها

چگونه باید از مراکز درمانی در زمان جنگ محافظت شود؟

همایون سلحشور فرد، کارشناس ارشد آموزش بهداشت و ارتقای سلامت

شاید به خاطر داشته باشید که در سال 2003 آمریکا به بهانه نابودی سلاح های کشتار جمعی شیمیایی و بیولوژیک، به کشور عراق حمله کرد و پس از 20 سال اشغالگری و کشتار هزاران انسان بی گناه که قریب 40 در صد آن ها را زنان و کودکان تشکیل می دادند، روشن شد که در زمان حملۀ آمریکا اصولاً هیچ سلاح کشتار جمعی در عراق نبوده است.

در جریان حمله ددمنشانه رژیم اشغالگر صهیونیستی به نوار غزه، مرتب از زبان سردمداران این رژیم می شنیدیم که می گفتند نیروهای حماس در مدارس و بیمارستان ها پناه گرفته اند و مقرهای نظامی خود را در زیرزمین این مراکز آموزشی و درمانی برپا کرده اند و همین ادعا را بهانه ای برای کشتار فجیع هزاران تن از مردم مظلوم فلسطین، از جمله زنان و کودکان و بیماران بی دفاع قرار دادند. اما وقتی به بیمارستان شفا هجوم آوردند و آن را به محاصره کامل درآورده و تانک های خود را در اطراف آن مستقر کردند و همه جا از جمله زیرزمین این بیمارستان را مورد بازرسی قرار دادند، هیچ نشانه ای از حضور نظامیان گروه های مقاومت در آنجا نیافتند و در عین حال باز هم دست از شرارت و تیراندازی به سمت کادر درمان و اذیت و آزار بیماران برنداشتند و حتی با قطع برق بیمارستان، کودکان نارسی را که در داخل دستگاه قرار داشتند، در معرض خطر مرگ قرار دادند و دست آخر، رئیس بیمارستان را نیز بازداشت کردند.

راهکارهای سلامتی در مشاغل پشت میز نشینی

به مناسبت روز کارمند

همایون سلحشور فرد، کارشناس ارشد آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت

امروزه بسیاری از شغل های کارمندی مستلزم بی تحرّکی و نشستن های طولانی مدت پشت میز و کار با رایانه و  تجهیزات اداری است که اثرات ناگوار و مخرّبی بر سلامتی دارد و می تواند منجر به عواقب ناخوشایندی مانند سکته قلبی و مغزی، دیابت، فشار خون بالا، چاقی، چربی خون بالا، کبد چرب، افسردگی و کاهی قوای عضلانی شود. 

علاوه بر این چه بسا اکثر کارکنان پس از مراجعت به منزل نیز زمان های بسیاری را صرف کار با تلفن همراه در گشت و گذار در شبکه های اجتماعی کنند که این امر عوارض کم تحرکی را تشدید می کند چرا که تداوم استفاده از اینترنت بدون برنامه ریزی آن می تواند بسیار زیانبار باشد و حتی استفاده مفید از اینترنت و تجهیزات ارتباطی نیز عوارض جسمی و روانی به دنبال دارد که باید برای کنترل و پیشگیری از آن چاره اندیشی شود. برخی عوارض کم تحرکی و نشستن های طولانی مدت، کشیدگی مهره های گردن، شانه درد و پشت درد، آسیب به دیسک کمر، پوکی استخوان ها و کندی عملکرد مغز عنوان شده است. برخی ناهنجاری های اسکلتی و عضلانی ناشی از کار مداوم با رایانه و تجهیزات ارتباطی عبارت است از: سر به جلو، شانه نابرابر، کج پشتی (اسکولیز)، گردپشتی (قوز پشتی)، پشت گود (گودی کمر، زانوی ضربدری و پرانتزی، کف پای صاف و گود، دردهای عذاب آور ناحیه دست، مچ دست و انگشتان و دردهای ناحیه لگن.

افرادی که مدام گردن خود را برای تایپ کردن به سمت صفحه کلید رایانه خم می کنند، باعث کشیدگی مهره های گردن و از بین رفتن تعادل دائمی آن ها می شود. درد شانه و کمر درد از دیگر عوارض نشستن طولانی مدت است زیرا در این حالت بار اضافی بر عضلات شانه و وارد می شود.

افرادی که زیاد می نشینند در معرض خطر دیسک کمر قرار دارند و وزن بالاتنه به جای اینکه بر کل ستون فقرات وارد شود، دائماً بر استخوان های نشیمنگاه وارد می شود. پوک شدن استخوان ها از دیگر عوارض نشستن طولانی مدت است. همچنین نشستن طولانی مدت و آویزان ماندن پاهاه سبب انتقال مایعات به سمت پاها و تورم آن ها می شود. متخصصان اورولوژی، بی تحرّکی و ورزش نکردن و یا مشاغلی که را که نیاز به نشستن طولانی دارد، در تشکیل سنگ کلیه بسیار مؤثر می دانند. نشستن طولانی مدت، خطر مرگ ناشی از هر علتی را تقریباً حدود 50 در صد افزایش می دهد. به ازای هر یک ساعت نشستن، 2 ساعت از طول عمر انسان کم می شود. (1)

نتایج مطالعات مرکز تحقیقات غدد درون ریز و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران نشان می دهد زنانی که تحرک ندارند و بیش از 9 ساعت در روز می نشینند، بیشتر مبتلا به شکستگی لگن می شوند. استفاده طولانی مدت از تجهیزات الکترونیکی می توانند بر سلامت کارکنان تأثیر منفی بگذارد و باعث بروز مشکلاتی مانند بی خوابی، اضطراب و سردرد شوند. لذا چنین شرایطی ایجاب می کند ضمن این که کارکنان به حفظ سلامت خود و افزایش آگاهی ها در این زمینه توجه کنند، کارفرمایان نیز باید نسبت به تهیه بسته های آموزشی لازم برای کارکنان خود در خصوص راهکارهای کاهش عوارض نشستن های طولانی مدت و استفاده از وسائل اداری و الکترونیکی اهتمام به عمل آورند.

مشاهدات علمی نشان می دهد افرادی که شغل آن ها با فعالیت جسمی روزانه همراه است، کمتر به سکته قلبی دچار می شوند. با حذف تلاش های عضلانی در زندگی روزانه بدون آن که خود متوجه باشیم، سیستم های عصبی احشایی را از تمرین هایی که برای حفظ تعادل داخلی لازم است، محروم ساخته ایم. (2) در عین حال انجام فعالیت های ورزشی باعث تسکین استرس، تقویت سیستم ایمنی بدن و سلامتی بدن می شود.

لذا به منظور کاهش عوارض کم تحرکی و حفظ سلامتی در مشاغل پشت میز نشینی، راهکارهای ذیل پیشنهاد می شود:

سوزنمان روی یک بار مصرف گیر نکند

همایون سلحشور فرد، کارشناس بهداشت محیط و کارشناس ارشد آموزش بهداشت و ارتقای سلامت

شعار روز جهانی محیط زیست در سال جاری عبارت بود از «راه حل‌ها برای آلودگی پلاستیک» که سازمان حفاظت از محیط زیست این شعار را تحت عنوان پیام محوری «نهضت ملی کاهش آلودگی‌های پلاستیکی» مطرح کرده است.

دکتر سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست در این خصوص ضمن یک گفتگوی تلویزیونی اشاره داشت که ما اگر در دوره مسؤولیتمان فقط بتوانیم مشکل پلاستیک را در کشور حل کنیم خیلی کار کرده ایم و اعلام کرد که آئین نامه کاهش پلاستیک در کشور مصوب و ابلاغ شده است که در یک بازه زمانی 5 ساله، سالی 20% از پلاستیک های کمتر از 25 میکرون حذف می شود و پلاستیک های دوستدار محیط زیست جایگزین آن خواهد شد (*).

این در حالی است که ما در ابتدا باید بدانیم که اولویت ما در این زمینه، کاهش تولید پسماند است، چه تجزیه پذیر و چه دیر تجزیه پذیر، چه پلاستیک کمتر از 25 میکرون و چه پلاستیک بیشتر از 25 میکرون. یعنی در ابتدا باید برنامه ریزی و سیاست گزاری ما بر اساس کاهش تولید پسماند باشد سپس اگر در مواردی چاره ای نداشتیم، اولویت بعدی آن است به گونه ای مدیریت کنیم که پسماند ایجاد شده، زیست تجزیه پذیر باشد.

راهکار شفای امراض با اصلاح سبک زندگی

همایون سلحشور فرد، کارشناس ارشد آموزش بهداشت و ارتقای سلامت

ماه مبارک رمضان امسال نیز همانند سنوات گذشته برای شفای همه مریض‌ها دعا کردیم «اللهمّ اشف کلّ مریض» (۱)

اما شرط اجابت دعا چیست؟

امیر مؤمنان على(علیه السلام) فرمود: «الدّاعِی بِلا عَمَل کَالرّامِی بِلا وَتَر»؛ دعاکننده بدون عمل، مانند تیرانداز بدون زه است (۲).

 چه کنیم که درباره درخواست شفای امراض از درگاه باری‌تعالی، همانند تیرانداز بدون زه نباشیم؟

وقتی همچنان تخت‌های بیمارستانی هزار هزار افزوده می‌شود و ابربیمارستان‌ها یکی پس از دیگری افتتاح می‌شود، یعنی اینکه دعای ما مستجاب نشده است و چنان آمار بیماری‌ها و جمعیت امراض افزوده می‌شود که لازم است یک روز ابربیمارستان هوشمند افتتاح شود و چند روز بعد هم پیشرفته‌ترین مرکز تشخیص و درمان سرطان در غرب آسیا.

بسیاری از امراض ناتوان‌کننده چون انواع سرطان‌ها، ناشی از یک سبک زندگی ناسالم است. لذا شرط اجابت دعا برای اینکه در درجه اول دچار بیماری نشویم و در درجه بعدی اگر گرفتار شدیم، بدن ما به درمان جواب بدهد، آن است که یک سبک زندگی سالمی را اتخاذ کنیم و حداقل های یک سبک زندگی سالم را برای دوری از عوامل بیماری زا و تقویت سیستم ایمنی بدن رعایت کنیم.

مراقب غرق شدن در بحران های ناشی از گسستن روابط اجتماعی باشیم

همایون سلحشور فرد، کارشناس ارشد آموزش بهداشت و ارتقای سلامت

سال گذشته در ایام نوروز که مصادف با ماه شریف شعبان بود و هنوز قدری تب و تاب شیوع بیماری کرونا برقرار بود برای اقامه نماز وارد مسجدی شدیم که روی در ورودی آن اطلاعیه ای با این عبارت نصب بود که «حسب توصیه وزارت بهداشت لطفاً از دست دادن و رو بوسی جداً خودداری کنید».

پس از اقامه نماز، صلوات شعبانیه خوانده شد که در بخشی از این مناجات آمده است «اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْفُلْکِ الْجارِیَةِ فِى اللُّجَجِ الْغامِرَةِ یَأْمَنُ مَنْ رَکِبَها وَ یَغْرَقُ مَنْ تَرَکَهَا ...» خدایا، بر محمد و خاندان محمّد درود فرست، کشتی روان در اقیانوس های عمیق، هرکه به آن توسّل جوید ایمنی یابد و هرکه آن را رها کند غرق شود ...

یادم افتاد که در دهه های شصت و هفتاد حسب توصیه وزارت بهداشت و بدون لحاظ کردن توصیه های دینی، مردم را با شعارهای «فرزند کمتر، زندگی بهتر» و «دو تا بچه کافیه» و با إعمال برخی محدودیت ها و محرومیت ها از خدمات اجتماعی به سمت تحدید نسل سوق دادند و امروز همان وزارت بهداشت با درک خطرات سیاست های دیکته شده از سوی برخی سازمان های بین المللی، شعار «فرزند بیشتر، نشاط بیشتر» را مطرح می کند و از بروز «فاجعه جمعیتی» سخن می گوید (1) و هشدار می دهد «فقط یک دریچه هفت ساله داریم که اگر در این هفت سال افزایش جمعیت را در دستور کار قرار ندهیم، کشور دچار بحران خواهد شد» (2) و رئیس کمیسیون مشترک طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده مجلس شورای اسلامی نیز می گوید «متأسفانه ایران در چند قدمی سیاه چاله پیری جمعیت بوده که از بحران شیوع بیماری کرونا خطرناک‌تر است؛ زیرا تمامی بحران‌ها کشور نهایتاً پس از گذشت ۱۰ سال برطرف می‌شوند، اما ۱۵۰ سال طول می‌کشد تا سایه پیری جمعیت از کشور برود» (3).

انقلاب سبز مهدوی و چالش های مدیریت پسماند در ایران

به بهانه نیمه شعبان

همایون سلحشور فرد، کارشناس بهداشت محیط و کارشناس ارشد آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت

«فلایبقی فی الارض خرابٌ إلّا عمر ... هیچ خرابه ای در زمین نمی ماند مگر آن که در حکومت مهدی (عج) آباد شود ... نه آن که در بخشی از دنیا ... بلکه در سراسر جهان خرابه ای نخواهد بود ... یعنی علاوه بر اینکه یک انقلاب اقتصادی انسانی است، یک انقلاب سبز و محیط زیستی نیز هست، چون در چندین روایت داریم که در زمان مهدی (عج) هیچ جای جهان نیست که پا بگذارید مگر آن که سر سبز است و همه دنیا آباد می شود» (*)

یک منتظر واقعی باید پیش از ظهور امام زمان (عج) در جهت تحقق اهداف مهدوی تلاش کند و از آنجا که آبادانی زمین و انقلاب زیست محیطی یکی از برنامه های عصر ظهور است بنابراین فرد و جامعه منتظر در عصر غیبت و دوران انتظار نمی تواند نسبت به این امور بی تفاوت باشد.

نمی توان در تدارک جشن نیمه شعبان و سایر برنامه های منتسب به حضرت همچون سه شنبه های مهدوی، نسبت به مسائل زیست محیطی در پذیرایی ها توجه نکرد و تصور کرد که در جهت اهداف مهدوی قدم برداشتیم.

صرف یادآوری وجود شریف حضرت مهدی (عج) و ایام منتسب به ایشان، وظیفه انتظار ادا نمی شود بلکه باید اهداف و آرمان های مهدوی را با عمل نیز یادآوری کرد؛ باید با شیوه پذیرایی در عمل نشان دهیم که آبادانی زمین یکی از اهداف انقلاب مهدوی است و کاری کنیم که پس از پایان پذیرایی در ایستگاه های صلواتی، انبوهی از زباله – به خصوص از نوع تجزیه ناپذیر- را وارد محیط زیست نکرده باشیم و یا لااقل با اتخاذ تدابیری، حجم پسماند را کم کنیم.